NA DVA KOLOSEKA
Prekogranična saradnja
Saradnja sa županijom Karaš-Severin, u turističkom, obrazovnom, kulturnom i ekonomskom smislu, povezivanjem obronaka Karpata (Banatske planine) sa Panonskom nizijom imala bi dalekosežne posledice po obe strane.
Nekome će biti suvišno, ali će drugima ovo malo predznanje o Banatu, biti dragoceno. Pa da krenemo… Geografski region Banat administrativno je podeljen između Srbije, Rumunije i Mađarske. Istorijska prestonica Banata je Temišvar, koji se danas nalazi u Rumuniji. Srpski deo Banata je uglavnom lociran u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini, dok mali jugozapadni deo Banata (poznat kao Pančevački rit) administrativno pripada beogradskoj opštini Palilula. Na teritoriji Vojvodine, Banat je administrativno podeljen na tri okruga: Severnobanatski, Srednjobanatski i Južnobanatski. Njima valja dodati i Grad Beograd, u čijem se sastavu nalazi Opština Palilula, koja obuhvata jugozapadni deo srpskog Banata.
Geografsko područje rumunskog Banata administrativno je podeljeno između županija Tamiš, Karaš-Severin, Arad i Mehedinci. Najveći gradovi rumunskog dela Banata su Temišvar sa 286.000 i Rešica sa 88.000 stanovnika. Za nas je veoma važna i Oravica sa svojih 13.000 stanovnika. Mađarski deo Banata, daleko najmanji, administrativno pripada županiji Čongrad. Od većih naselja ovde obično ubrajamo samo kvart grada Segedina, nazvan „Novi Segedin“.
Kada sve ovo znamo, biće nam lakše da uronimo u temu koja je za Belu Crkvu i više nego važna. Naime, upravo na ovom planu, Bela Crkva ima snažan adut u rukavu. Geografska naslonjenost na rumunski deo Banata, mogla bi joj u budućnosti doneti neuporedivu korist.
Konkretno, saradnja sa županijom Karaš-Severin, u turističkom, obrazovnom, kulturnom i ekonomskom smislu, povezivanjem obronaka Karpata (Banatske planine) sa Panonskom nizijom imala bi dalekosežne posledice po obe strane. Sa obe stane granice nalazi se mnogo više sličnosti nego razlika. Mešovito stanovništvo (Rumuni, Srbi, Mađari, Česi, Nemci…), ista kultura, način razmišljanja, mentalitet, mnogo zajedničkih reči. Istorijska je povezanost naselja Banatskih planina i Banatske klisure sa Belom Crkvom. Upravo je ona bila prvi veći grad u niziji. Njen vojno, zanatsko, trgovačko, obrazovni centar. U Belu Crkvu se odasvud dolazilo radi trgovine i školovanja.
Najstarija pruga u jugoistočnoj Evropi jeste ovdašnja koja je povezivala Aninu, Oravicu, Jasenovo, Belu Crkvu i Bazjaš. Obnova navedene pruge u turističke svrhe, prolazila bi kroz Banatske planine (gornji deo pruge je u funkciji), spuštala bi se u Panonsku niziju, prolazila kraj Jasenova i Bele Crkve (i jezera) i onda preko Nere do Dunava i naselja Bazjaš. Bila bi to zajednička ponuda koja bi povezala divnu prirodu Banatskih planina sa divnom prirodom Bele Crkve i Deliblatske peščare.
Tri reke koje ovaj deo Banata povezuju u celinu jesu reke Karaš i Nera koje izviru u Banatskim planinama a ulivaju se u Dunav u opštini Bela Crkva. Ušće Karaša pretvoreno je ušće kanala DTD. A gde je Nacionalni park Klisura Nere – Beušnica koji je u gornjem i srednjem delu reke Nere, a donji deo toka Nere je deo Predela izuzetnih odlika Karaš – Nera, u opštini Bela Crkva. Pored njega, tu je i Nacionalni park Klisura Karaša – Semenik.
Značajna je populacija Čeha koja se nalazi na Banatskim planinama a u Beloj Crkvi se nalazi najveća populacija Čeha u Srbiji. Srpska manjina koja živi u Banatskoj klisuri reprezentovana je kroz naša tri srednjovekovna manastira: Kusić, Zlatica i Bazjaš.
Na sve ovo treba dodati ponudu koja bi povezala gradove Rešica, Oravica, Anina, Nova i Stara Moldova sa Belom Crkvom i Vršcem. Ponudu koja bi povezala planinska jezera (nastala pregrađivanjem planinskih reka) sa našim jezerima. Povezivanje planinskih nacionalnih parkova sa našim zaštićenim područijima (Karaš – Nera, Vršačke planine, Deliblatska peščara), zajedničke reke, kulturne ustanove (Muzej u Beloj Crkvi – najstariji u Vojvodini, muzeji u Rešici, Oravici, Vršcu; najstarije pozoriše u Banatu – u Oravici, pozorište u Vršcu, karneval u Beloj Crkvi, džez festival u Banatskim planinama u selu Garana i dzez festival u Vršcu, rock-moto festival u Beloj Crkvi i u Rešici i još mnogo toga.
Sve ovo samo nabrojati, čini veliki posao. Sada treba samo tek malo zatvoriti oči i zamisliti ovaj region kako je zaživeo kao jedinstven u turističkom, ekonomskom i svakom drugom smislu. A od sna do jave, nekada je kratak put.
Tekst: Nada Jokičić
Foto: Edin Hodžić i arhiva
Projekat sufinansira Opština Bela Crkva
