Carska bara – Specijalni rezervat prirode
PRIZOR OD KOJEG ZASTAJE DAH
Tamo gde je, nekada davno, Begej begao banatskom ravnicom, moćno plaveći njeno središte, prostire se danas Carska bara. Legenda kaže da je ime dobila po bogatstvu ptica i raznovrsnosti vodenih biljaka i životinja, carskom predelu od kojeg zastaje dah.
Stari Begej i Carska bara već dugo su simbol jedinstvene prirodne i ekološke celine, koji čine i bare Tiganjica, Perleska, Zagnjenica, Ravenica, kao i ostaci vlažnih livada u Farkaždinskom, Beloblaćanskom i Mužljanskom ritu. Na 1676 hektara aluvijalne ravni, petnaestak kilometara jugozapadno od Zrenjanina, u međurečju Tise i Begeja, južno od naselja Ečka, Stajićevo i Lukino Selo, a severno od Perleza, nalazi se Specijalni rezervat prirode “Stari Begej – Carska bara”. U obliku je latiničnog, blago izvijenog slova S, na nadmorskoj visini od 73 do 78 metara. Njegove izuzetne prirodne vrednosti zaštićene su od 1994. godine, Uredbom Vlade republike Srbije.
Zaštitna zona ovog rezervata znatno je šira i obuhvata 7.532 hektara, a specijalni rezervat prirode proglašen je, zbog biološke raznovrsnosti, za Ramsarsko područje – kao močvara od međunarodnog značaja, 1966. godine. Potpisivanjem Ramsarske konvencije o vodenim staništima od međunarodnog značaja stvorena je osnova za njeno očuvanje i mudro korišćenje. Specijalni rezervat poveren je na upravljanje Ribarskom gazdinstvu Ečka.
Specijalni rezervat prirode “Stari Begej – Carska bara” prstenasto je, trostepeno zaštićen. Najstroži zaštitni režim, od 704 hektara, obuhvata Carsku baru, Tiganjicu, perlesku baru i deo Botoškog rita. Njegovu posebnost je, 2004. godine, sagledala i američka asocijacija za međunarodni razvoj – USAID, proglasivši ga za jedno od deset savršenih mesta u Srbiji, u široj zoni koridora 10.
Zabeleženo je oko 330 fitoplanktona, više od 500 biljnih vrsta, 150 vrsta insekata, 11 vrsta vodozemaca, 5 vrsta gmizavaca, 24 vrste riba, oko 50 vrsta sisara i 250 vrsta ptica. Ptice su jedno od najimpresivnijih obeležja Carske bare. Ponekad je ovde gotovo 2000 gnezda. Najznačajnija vrsta su čaplje, a kuriozitet da se na ovom području gnezdi svih osam vrsta evropskih čaplji. Jedna od najugroženijih vrsta je carska čaplja, jedinstvena u Evropi. Stoga je silueta čaplje odabrana za simbol Rezervata. Kompleks se nalazi na UNESCO-voj listi međunarodno značajnih staništa. Međunarodno značajnim čini ga i mali gnjurac, vodeni bik, čapljica, gak, žuta čaplja, velika bela čaplja, crvena čaplja, kašičar, patka njorka, galeb, pčelarica, crvenrepka, cvrčić, sivi svračak… Najznačajnije je gnezdište riđoglave patke, plovke čegrtuše, grogotovca i divlje guske u Srbiji. Periodično se ovde gnezdi mali vranac i orao belorepan…
Među insektima najznačajniji su vilinski konjici. Bogatstvo Carske bare čine i ribe: govčica – prirodna retkost Vojvodine i indikator kvaliteta voda, beli tolstolobik, šaran, grgeč, sunčanica, čikov, amur, srebrni karaš, štuka, deverika, linjak, som, somić, smuđ, kečiga… Sedam vrsta gmizavaca i deset vrsta vodozemaca njihove su komšije, od livadskog guštera i barske kornjače, do smeđe i zelene krastače i vatrene žabice. U susedstvu je i oko 50 vrsta sisara od kojih su neke, poput divlje mačke i vidre, kontinentalno ugrožene, a posebno tekunica. Tu su i riđa volunharica, bizamski pacov, lasica, tvor, kao i lovne vrste, srne, divlje svinje i zečevi…
Rezervat krasi prelep biljni svet od kojih su neke vrste na listi prirodnih retkosti, beli i žuti lokvanj, gorocvet, uskoliki i močvarni kaćunak, vodeni orašak, borak… Pet vrsta je u Crvenoj knjizi flore Srbije (ugrožene vrste), lokvanjčić, kamforika, mešinka, kantarion i slatinski ljutić, dok je slatinska palamida u Crvenoj knjizi Evrope, kao izuzetno ugrožena vrsta.
Ribarsko gazdinstvo Ečka stara se o očuvanju prirodnih lepota i vrednosti Rezervata. Poseduje ribnjačka jezera, u sklopu zaštitne zone, kao i Hotel “Sibila”, omiljeno mesto za boravak kako domaćih, tako i gostiju iz inostaranstva. Ima šest soba i jedan apartman, restoran sa ribljim specijalitetima od 80 mesta, kao i u hotelskoj bašti. Atrakcija za turiste je brodić, “Carska lađa”, koji je ovde dospeo kao poklon iz Slovenije, da plovi koritom Starog Begeja, gotovo do Carske bare. Lagano, kao Begej… Prirodnim carstvom koje je, u svako doba godine, u drugačijem ruhu, a jednako lepo za oko i okrepljujuće za dušu. Njene lepote naslikali su slikari koji borave u likovnim kolonijama Umetničke kolonije Ečka. Profesionalni fotografi i fotoreporteri, generacije posetilaca, od najmlađeg uzrasta, do zaljubljenika u ove predele kojima se često vraćaju i odlaze uvek sa novim doživljajem. I iznova uživaju u jedinstvenom pejzažu Carske bare koji se otkriva sa vidikovca, do kojeg se može stići i peške, uzbudljivom ”stazom zdravlja”.
Po Starom Begeju može se voziti i kanuom, i čamcem, a u prisustvu vodiča posmatrati ptice i divljač. Rezervatom se može voziti bicikl, šetati nasipima koji ga okružuju. Na Ribarskom gazdinstvu Ečka, na površini od oko 1.330 hektara, gaji se amur, tolstolobik, smuđ i som. Na jednom delu Starog Begeja organizovan je sportski ribolov. U ponudi rezervata je i turistički lov na sitnu i krupnu dovljač i letenje motornim zmajem. Carski, iznad Carske bare….
Istina je da je na Carskoj bari nekada lovio prestolonaslednik Ferdinand, kada je boravio u ovim lovnim predelima, kao gost porodice Lazar, nekadašnjih vlasnika Kaštela Ečka
Verovali u legendu ili u priču koju potkrepljuju istorijski podaci, Carska bara je, u mnoštvu bara na svetu – jedna, jedina